Ose asfalti që prodhon baltë
Të studiosh
natyrën dhe të kuptosh dinamikat e ndërveprimit të përbërësve të saj është
aventurë shumë atraktive. Interpretimi i fenomeve natyrore dhe parashikimi i
pasojave të tyre është pastaj një aventurë tjetër, madje mjaft e rrezikshme. Historia
njerëzore e studimit shkencor, në afro 99 përqind të vëllimit të saj është plot
me gabime, pasaktësi, dështime, jovaliditet. Shumica me pasoja fatale, për
njerëzimin dhe vetë natyrën. As shkenca moderne nuk ka shënuar ndonjë përparim
substancial në përmirësimin e saktësisë së intepretimit të fenomeneve, e aq më
pak në parashikimin e tyre. Hakmarrja ekologjike, që veç sa ka filluar, është
dëshmia më e mirë. Por, këtu nuk do të merrem me hakmarrjen e natyrës. E vetmja
që mund të them për këtë fenomen është se jemi duke e paguar çmimin e
paaftësisë sonë për ta kuptuar natyrën.
Sot në hulumtimin
dhe studimin social flitet për variablat. Për mënyrën se si variabli i pavarur
(rëndom manipulim i natyrës) ndikon në variablin e varur. Deshifrimi i
realitetit është sa i komplikuar (dhe kurrë qind për qind i saktë), aq edhe
konfuzues dhe shpesh jashtë logjikës sonë. Jologjik sidomos në ndërlidhjen mes
variablit të pavarur dhe atij të varur. Kjo ngase aftësia manipulative e natyrës
është mija vite larg aftësive mendore të njeriut për deshifrim dhe interpretim
të fenomeneve që ndodhin brenda saj. Raporti shkak-pasojë, si rrjedhojë,
reduktohet në domenin e aftësive tona kognitive dhe analitike dhe nuk është
asgjë më shumë se ushtrim intelektual shumë relativ. Gjithsesi, i
pamjaftueshëm, jo i plotë, lehtësisht i sfidueshëm, i cënueshëm. Madje edhe i
rrezikshëm nëse ushtrimi zgjatet deri në parashikimin e pasojave.
Megjithatë, po i
futem kësaj avanture. Sot, qytetin e gjeta në një gjendje të çuditshme dhe
mendoj që e kam një interpretim për ndërveprimin e variablave. Kur dola nga
banesa, vërejta një shtresë balte mbi asfalt. Këtë ma konfirmoi ndjesia e të
ecurit mbi asfalt, ajo që e kemi kur ecim mbi dheun e lagur (kur na duket që
këpucët po na ngjitet për tokë). Nuk binte shi. Taksisti që më voziti deri në
punë, më njoftoi se herët në mëngjes kishte rënë shi, që kishte zgjatur për nja
gjysmë ore. Dhe jo kushedi çfarë shiu.
Shiu, të cilin në
këtë rast po e shoh si variabël të pavarur (manipulim i natyrës), kishte
ndikuar në shfaqjen e një niveli të konsiderueshëm balte mbi rrugët e qytetit
(variabli i varur). Dhe rrëfimi nuk mbaron këtu. Në fakt, në këtë pikë fillon
analiza, dhe si pasojë, në rastin tonë, demaskimi. Gjysmë ore shi, mjafton për
të kuptuar si qeveriset ky vend dhe çfarë cilësie jete kanë qytetarët e këtij
vendi.
Si skuqja e
përnjëhershme e ballit që e demaskon fajësinë e njeriut.
Si një fjalë e
fëmijës e thënë në prani të mysafirëve që e demaskon lidhjen mes prindërve.
Si zgjdhjet në
Drenicë që e demaskuan pushtetin e korruptuar të PDK-së.
Si gjinjtë e
ekspozuar të femrës që e demaskojnë grykësinë e mashkullit.
Si këshilla e
nënës dhënë vajzës, për tu kthyer te shtëpia e burrit me çdo kusht që e
demaskon prapambeturinë e saj.
Si ngarendja e
politikanit pas manekenes që e demaskon kompleksin e tij të rinisë së pajetuar
dhe provinciale.
Si vrasja e
vëllait për ndarje pronash që e demaskon brishtësinë e humanitetit tonë.
Si letra e Kafkës
për babain që e demaskon dëshirën e fshehtë të çdo babai për ta mbytur të
birin.
Si vajtimi “qysh
më la vetëm” për anëtarin e vdekur të familjes që e demaskon egoizmin tonë.
Si shiu i
Shkodrës që e demaskoi brishtësinë e shtetit që vitin e ardhshëm mbush plot
njëqind vjet. E derisa tek ne (nuk) do të arrihen nivelet shkodrane të
katastrofës, ngushëllim mbetet balta e asfaltit. Shuj se ka edhe ma keq. Ose: edhe ky interpretim i imi do të futet
në 99 përqindshin e produkteve të pasakta mendore të njeriut për të kuptuar
natyrën dhe lojën e saj me neve.
No comments:
Post a Comment