Për Prizrenin që nuk shihet me sy


Prizreni nuk është vetëm ajo çka shihet me sy të lirë. Për me e pa dhe kuptu saktë Prizrenin nuk mjaftojnë vetëm dy sy.
Prizreni nuk është vetëm shtëpitë e bukura me tipare të veçanta estetike, por mbi të gjitha muhabetet e këndshme e aksham sefatë me mysafirë të rregullt në oborret me bahçe dhe dhomat e dekoruara me lezet brenda mureve të shtëpive. Bashkë me kritikat për mishin e pjekur keq pasi të kthehen të shtëpi.
Prizren nuk është vetëm kalldrëmi që shkëlqen me hijeshi sa herë bie shi, por mbi të gjitha historia e shkruar mbi të. Kalldrëmi i Prizrenit është gur dokumentar që e tregon storien e qytetit me gjithë vuajtjet e gëzimet, luftën e paqen, solidaritetin e hijanetllëkun (josinqeritetin) e prizrenalive.
Prizreni nuk është vetëm kishat e xhamitë kryevepra të arkitektëve e ndërtuesve, por mbi të gjitha një komunikim intensiv mes njerëzve të besimeve të ndryshme që vazhdon tash e sa shekuj. Sa shkollë e emancipim aq pushtet kontrollues e patriarkalitet. Sa tolerancë e dashuri aq diskriminim e urrejtje. 
Prizreni nuk është vetëm turqishtja e vet karakteristike e shqipja e papërkryer, por mbi të gjitha aftësia e njerëzve për muhabet deri në katër gjuhë të ndryshme brenda të njëjtës ditë. Me të gjitha brenda, prej shprehjes së respektit deri te dedikoditë (thashethemet), prej mikpritjes deri te racizmi për qylitë (fshatarët).
Prizreni nuk është vetëm Ramazani e Bajrami, pitajkat me vezë e bakllavat, por mbi të gjitha kultivimi i afërsisë familjare e shoqërore dhe muhabetet mbi sofrën e dekoruar me shumë shije artistike për iftar e drekë bajrami. Bashkë me formalitetet “erdha në vizitë sa për adet, i kam edhe 30 kapija (vizita)”. 
Prizreni nuk është vetëm rrugicat e ngushta dhe kapixhikët që i lidhin oborret e të gjitha shtëpive të mahallës, por mbi të gjitha solidaritet mes njerëzve për të ndarë të mirat e të këqijat me kojshitë (dhe karshitë). Ku secili ia din sekretet tjetrit, por vlen kodi françuz “dujdun mi ne japmish, komajm adëni” (s’ka përkthim). 
Prizreni nuk është vetëm lumi që e ndan qytetin në dysh, por mbi të gjitha narracionet e ndërtuara me shekuj për t’u kujdesur për pastërtinë e ujit që një kohë gjarpëronte nëpër të gjitha shtëpitë e qytetit (Kasëmbegu). Dhe legjendat urbane për t’i frikësuar fëmijët që të mos urinonin e pështynin në te.
Prizreni nuk është as idilë as ankth vetëm, nuk është as xhenet as xhenem vetëm, nuk është as për lakmi as për qortim vetëm. Prizreni është vetëm Prizren. Është ajo që vështirë shihet me sy.

Final countdown: Kosovo’s new UNESCO bid


Since 2015, almost nothing has changed with regards to Kosovo’s quest for membership in UNESCO. All erroneous actions and steps that led to failure two years ago are being repeated once again today. There is a total lack of clarity about the application itself, there is no coordination amongst different relevant institutions, there is a lack of sufficient public discussions. The country’s diplomacy continues to be rather anemic, and heritage, education and science have deteriorated even more. More disappointingly, one cannot discern any reflection on the part of the government with regards to the failure it suffered two years ago. And the permanent danger remains that the decision on the application and the leadership of the process depend on two or three politicians. Only a few months away from the next opportunity to apply for membership, the Kosovo government has not taken a definite decision on the matter.

When we failed in 2015, the public demanded accountability from those responsible for the UNESCO application. That accountability manifested itself in the strangest way possible: the Foreign Minister Hashim Thaci became President, while the Deputy Foreign Minister Petrit Selimi became the manager of a large development fund. The likelihood that the same will happen this year, meaning that no one will offer accountability for yet another eventual failure, is very real. That is why the leaders of institutions neglect the question of UNESCO membership with an unbearable ease. To them, the political points they can gain are more important than the aim of membership for the country’s good. This is perhaps because they know that in Kosovo, a system of public accountability does not exist, and this is why a second UNESCO application failure does not endanger them at all. Per usual, the price of their failures is paid only by Kosovo society.

UNESCO is not simply UNESCO. This agency of the United Nations is internationally prestigious as the cultural wing of the UN. Membership in UNESCO–in addition to being proof to the international subjectivity of the state of Kosovo and a step forward towards a much-desired seat at the UN–opens paths for new memberships to important international organizations. Furthermore, it would create endless opportunities for public institutions and civil society to benefit from dozens of this organization’s programs. As a result, failing to join UNESCO is just as important as the membership itself. Especially if we fail twice in a row within two years.

Now that we are at the end of the first quarter of 2017 and we only have a few months left before the next UNESCO conference, the Kosovo government faces a countdown. An absolutely necessary step that the government must take is to open up the playing field for wide and transparent public discussions, which will bring about a deliberative decision about whether we should apply for membership in 2017 or wait until the next round of applications opens in 2019.

In case there is a decision to apply, all of the country’s capacities – from governmental bodies to the academy and civil society – should be mobilized around this objective. Without a comprehensive mobilization of all state and social structures, a renewed effort for membership would be a dangerous action. In 2015, we fell short of three votes, but nothing has been done in the meantime to change the votes. Another discouraging fact is the extremely small number of international recognitions of Kosovo’s independence in the past few years. In addition to lobbying through official diplomatic channels, these social groups need to be active in public diplomacy to convince UNESCO member states to vote positively and oppose the negative Serbian propaganda. And most of all, reforms in cultural heritage management and the improvement of quality in education and other fields related to the work of UNESCO are of vital importance.

Babadimri në Prizren


Unë besoj në babadimër. Si në vitet e fëmijërisë, më të bukurat ndonjëherë, kur besonim në fuqitë e mbinatyrshme. Atëherë kur pas secilit refuzim të prindërve për dhuratë, e përfytyronim babadimrin magjik dhe jetonim të lumtur. E dinim që dhurata do të vjen një ditë dhe se nuk ka pengesë të patejkalueshme. Besoja në babadimër. Edhe sot kam dëshirë të besoj në babadimër. Me gjasë shumë prej jush në këtë moment po më gjykoni për “babadimrin”, e më pak po ju bën përshtypje “besimi”.
Unë besoj në babadimër dhe kam dëshirë që këtë fundvit babadimri ta vizitojë Prizrenin. Dhe kam vetëm një kërkesë për babadimrin për vitin 2017: të mos rrënohet asnjë monument i trashëgimisë kulturore në qytet.
Ndoshta naivisht, por me besim të thellë, po e imagjinoj një Prizren ku të gjithë pa përjashtim e shijojnë me krenari trashëgiminë kulturore, me shumë xhelozi e ruajnë ate dhe mbi të gjitha përfitojnë nga potenciali i saj për ngritje të standardit të jetesës. Një qytet ku të gjitha institucionet e shtetit e kanë shpallur vitin 2016 si kapitullin e fundit të degradimit të qytetit. Ku viti 2016 që u përmbyll me një monument të rrënuar për muaj dhe që mori edhe një jetë fëmije, shpallet si fundi i një epoke të errët të qytetit. Një qytet ku bizneset i shohin monumentet dhe investimin në to si rrugë të duhur për zhvillim të veprimtarisë afariste. Ku potenciali ekonomik i monumenteve shihet si një nga strategjitë e zhvillimit të qytetit dhe zbutjes së papunësisë. Po e imagjinoj një Prizren ku inspektori komunal e prokurori publik nuk shkruajnë dënime e nuk ngrisin aktakuza, por vetëm parandalojnë dëmtime të monumenteve. Një qytet ku pronarët e shtëpive të vjetra nuk pranojnë me asnjë çmim rrënimin dhe në bashkëpunim me institucionet e shtetit, organizatat e shoqërisë civile dhe bizneset sigurojnë fonde për konservimin e shtëpive të tyre duke i funksionalizuar ato si asete me potencial ekonomik. Një Prizren që pret turistë kulturor gjatë gjithë vitit. Një qytet që investon në rritjen e cilësisë së hapësirave publike, ku qytetarët pa dallim i shijojnë parqet, sheshet, trotuaret, lumin, ajrin e pastër, hapësirat kulturore. Po e imagjinoj një Prizren që jeton në harmoni dhe begati me trashëgiminë e vet kulturore dhe që në momentin e anëtarësimit të Kosovës në UNESCO nominohet për Listën Botërore të Trashëgimisë.
Nuk besoni në babadimër? Së paku besoni në mundësinë për një Prizren më ndryshe. Dhe provoni t’ia shtoni këtij besimi pak dashuri si mëlmesë. Kur bëhen bashkë besimi e dashuria, vjen edhe babadimri.
Naivisht, me besim e dashuri,
H